Soğutucu Akışkanlar Nasıl Numaralandırılır?
Halokarbonların (CFC, HCFC ve HFC) numaralandırma işlemi ilk olarak soğutucu akışkan üreticisi olan Dupont firması tarafından ortaya konmuş, daha sonra ASHRAE (American Society of Heating Refrigeration Air Conditioning Engineer) tarafından standart haline getirilmiştir. CFC, HCFC ve HFC gruplarındaki soğutucu akışkanlar aşağıda belirtilen sisteme göre numaralandırılır. Halokarbonların numaralandırılmasında genel kural R-XYZ şeklindedir. Burada R İngilizce “refrigerant” soğutucu akışkan anlamındadır. X, birinci sayıyı, Y ikinci sayıyı ve Z ise üçüncü sayıyı ifade etmektedir. Eğer atom sayıları eşit ve aynı ise karbon yörüngesindeki dizilişlerine ve bulunuş sırasına göre sonlarına a,b,c veya A,B,C gibi harf verilir (Örneğin R-134, R-134a, R-134b).
- sayı = X = Karbon-1 (eğer 0 ise yazılmaz)
- sayı = Y = Hidrojen+1
- sayı = Z = Flor sayısı
Karışım gazları ise üretim sırasına göre, inorganik soğutucu akışkanlar ise mol kütlesine göre numaralandırılır.
Örnek: Aşağıda kimyasal formülü verilen CH2F2 (Diflorometan) soğutucu akışkanı numaralandırınız.
- sayı x = C-1 = 1-1 = 0 (yazılmaz)
- sayı y = H+1 = 2+1 = 3
- sayı F = 2 = 2 = 2
Son yıllarda ise mekanik sıkıştırmalı soğutma sistemlerinde karışım gazlarının kullanılması yaygınlaşmıştır. Karışım gazları
(R-404A, R-407C, R-410A R-438A, vb.) halen yoğun bir şekilde kullanılmasına rağmen küresel ısınma kaygıları yüzünden inorganik soğutucu akışkanlar (R-744, R-717, R-290, R-600, R-600a vb.) ön plana çıkmaya başlamıştır.
Ayrıca son çalışmalarda bütün yağlarla, mineral yağ (MO), Alkilbenzen (AB) ve polyol ester (POE) uyum sağlayan yani dönüşümlerde yağ değişimi gerektirmeyen yeni alternatif karışım gazları (R-422D, R-437A, R-417A, R-422A vb.) elde edilmiş ve bu çalışmalar devam etmektedir.
Kaynak: Soğutma Sistemleri ve Servis Uygulamaları (Friterm Kitabı)
Yazarlar: Doç. Dr. Ayhan Onat ve Dr. Kadir İsa
