Florlu Gazlar (F-Gaz) Yönetmeliği ve Sertifikasyon

F-Gaz Yönetmeliği (EC 842/2006), soğutma, iklimlendirme ısı pompası sistemlerinin montaj, bakım ve tamiri konusunda faaliyet gösteren teknik elemanlar ve servis şirketlerinin, yönetmelikte belirtilen minimum yeterlilikler kapsamında eğitim ve sertifikasyonu konusundaki çerçeveyi belirlemektedir. Yönetmelik Avrupa Birliği’nde 17 Mayıs 2006 tarihinde yayınlanmış ve uygulamaya geçmiştir. Yönetmeliğin 5.2 maddesi; “Yönetmelik ve standartlar konusunda yeterli bilginin yanı sıra, sera etkisine sebep olan soğutkanların emisyonunun azaltılması konusunda bu akışkanlarla ilgili emniyetli çalışma ve geri toplama yöntemleri konusunda sahip olunması gereken en az yeterlilikler”e de dikkat çekmektedir.

Ülkemizde de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından bu kapsamda paralel çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmalara ilgili tarafların yapıcı katkıları önem taşımaktadır.

F-GAZ

F-Gaz terimiyle, hidroflorokarbonlar (HFC), perflorokarbonlar (PFC) ve sülfürhegzaflor (SF₆) kastedilmekte olup, bu maddeler endüstriyel soğutma uygulamaları, iklimlendirme sistemleri, izolasyon ürünleri, yangın söndürücüler gibi değişik uygulamalarda yaygın olarak kullanılmaktadırlar. F-Gazlar 1990’larda CFC ve HCFC’lerin yerini alan, ozon tabakasına zararlı olmayan, düşük toksik değerlere sahip ve çoğu yanıcı olmayan maddeleri içermektedir. Bununla beraber, küresel ısınma potansiyelleri (GWP) bağıl olarak yüksektir.

F-GAZ YÖNETMELİĞİ

Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu, AB üyesi ülkeler, ilgili endüstriler ve sivil toplum kuruluşları ile üç yıl yoğun olarak süren müzakerelerden sonra, yönetmelik (EC 842/2006) taslağı 2006 yılının ilk yarısında sonuçlandırılmıştır [1].

Yönetmeliğin Amacı

Yönetmeliğin amacı, Kyoto Protokolü kapsamındaki sera gazlarının (HCFC, PFC, PF₆) emisyonunu azaltmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için yürürlüğe girecek alt başlıklar şöyledir:

1. F-Gazların azaltılması, geri kazanımı, kullanımı ve imhası
2. Etiketleme ve bu gazları içeren ekipmanın uygun tarzda devre dışı bırakılması
3. Bu gazlarla ilgili raporlama sisteminin geliştirilmesi
4. Bazı ürünlerin pazara arz edilmesi ile ilgili kısıtlamalar
5. Bu sektörde faaliyet gösteren teknik elemanlar ve şirketlerin eğitim ve sertifikasyonu

Sera Gazlarının Azaltılması

Bir soğutma, iklimlendirme ya da ısı pompası ekipmanına sahip tesisin işletmeni (operatörü), gaz kaçaklarını önlemek üzere gerekli tedbirleri almak ve mevcut kaçakları en kısa zamanda tamir etmekle mükellef kılınmıştır. Aynı zamanda, 3 kg’dan fazla F-gaz içeren sabit uygulamalarda kullanılan gazın kaydının düzenli olarak tutulması zorunludur.

1. 3 kg ve daha fazla sera gazına sahip cihazlar, yılda en az bir kere kaçak kontrolüne tabi tutulacaklardır. 6 kg’den az sera gazına sahip hermetik sistemler bu kapsam dışında tutulmuşlardır.
2. 30 kg ve daha fazla sera gazına sahip tesisler yılda en az iki kere kaçak kontrolüne tabi tutulacaklardır.
3. 300 kg ve üstü sera gazı içeren tesislere ise yılda en az dört kez kaçak kontrolü yapılacaktır. Bu tesislerde aynı zamanda kaçak dedektörleri monte etme zorunlu olacak ve dedektörler yılda en az bir kere kontrol edilecektir.

Kaçaklar onarıldıktan sonra bir ay içinde tekrar kontrole tabi olacaklardır. Servis esnasında kullanılan soğutucu akışkanların kaydı tutulacaktır.

Geri Toplama

Üye ülkeler F-Gazların sertifikalı eleman tarafından geri toplanabilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak zorundadır.

Etiketleme

Pazara arz edilen her cihazın üzerinde F-gazın kimyasal adı ve miktarı yazılmak zorundadır. GWP (Global Warming Potential) gibi bazı bilgiler, cihaz ile birlikte sağlanacak işletme el kitabında yer alacaktır.

Servis Personeli İçin Minimum Yeterlilik Şartları

Yönetmeliğin 5. maddesine göre, ilgili sektör temsilcileriyle yapılacak görüşmeler sonucunda, söz konusu cihazlarla çalışacak olan personelin minimum yeterlilik koşulları belirlenerek, kişiler ve daha sonraki adımda da şirketlerin sertifikasyonu konusunda her üye ülke tarafından çalışmalar başlatılmıştır.

Üye ülkelerin benimsediği yeterlilik ve sertifikasyon sistemi yürürlüğe girmiştir. Üye ülkeler kurdukları sertifikasyon sistemi hakkında AB Komisyonu’nu haberdar edeceklerdir. Sonuç olarak, her ülke tarafından verilen sertifikalar karşılıklı olarak tanınacaktır. Yalnızca bünyelerinde sertifikalı eleman bulunduran servis şirketlerinin söz konusu soğutucu akışkanları kullanmasına müsaade edilecektir [2].

Raporlama

Üretici, ithalatçı ve ihracatçıların söz konusu gazlara ilişkin rapor düzenleme gerekliliği ortaya çıkmıştır. Her yıl, 1000 ton/yıl ve üzeri işlem kapasitesine sahip yukarıda bahsedilen ilgililer AB Komisyonu’na rapor göndermek zorundadırlar. 

SERTİFİKASYON GEREKLİLİĞİ

Soğutma ve iklimlendirme sektöründe kullanılan soğutkanların ozon tabakasına verdikleri zararlar nedeniyle yasaklanmalarının soruna uzun vadede olumlu bir katkı sağlayamayacağı açıktır. Bu nedenle, özellikle F-Gaz yönetmeliği, eğitimli personel gereksinimine işaret etmektedir. Buradaki anahtar kelimeler ise “yeterlilik ve sertifikasyon”dur.

Yeterlilik Kavramı

Yeterlilikler, çalışanın mesleki veya profesyonel becerilerinin resmi ifadesidir. Yeterlilikler sektörel ve ulusal seviyede tanınabilmektedir. Yeterlilik, bireyin öğrenmesinin belirli bir bilgi, beceri ve kapsamlı yetkinlik standardına ulaştığının yetkili bir makam tarafından belirlendiğinde kazanılır. Öğrenme çıktılarının standardı, bir değerlendirme süreci veya bir dersin başarıyla tamamlanması aracılığıyla doğrulanabilir. Yeterliliğe yönelik öğrenme ve değerlendirme, çalışma programı ve/veya işyeri deneyimiyle gerçekleşebilir. Yeterlilik, iş piyasasında ve ileri seviyeli eğitim ve öğretimde değerin resmi olarak tanınmasını sağlar. Yeterlilik, bir mesleğin uygulanması için yasal yetkilendirme şeklinde olabilir [4].

Yeterlilikler Sistemi ve Yeterlilikler Çerçevesi

Yeterlilikler sistemi bir ülkedeki öğrenmeyi tanıtan tüm faaliyetleri kapsamaktadır. Yeterliliklerle ilgili meslek standartları, eğitim standartları, öğretim programları, değerlendirme, belgelendirme, kalite güvencesi, sektörler ve sivil toplum kuruluşları (STK) arasındaki işbirliği mekanizmaları, kurumsal, sektörel ve ulusal seviyede politikaların geliştirilmesi ve uygulanmasıyla ilgili araçların oluşturulması, yeterlilikler sistemi içerisindedir. 

Yeterlilikler çerçevesi, öğrenme seviyeleriyle ilgili bir takım kriterlere göre yeterliliklerin geliştirilmesi ve bunların sınıflandırılmasına yönelik bir araçtır. Çerçeveler, tüm öğrenme süreçlerini ve yollarını kapsayabilir veya belirli bir sektördeki, örneğin bir meslek alanıyla sınırlı olabilir. Bazı yeterlilik çerçeveleri bir yasal dayanağa sahip olabilirken, diğerleri sosyal ortakların ortak görüşünü temsil edebilir. Ancak, tüm yeterlilik çerçeveleri, belirli bir ülkede veya uluslararası alanda kaliteyi, erişilebilirliği, bağlantıları artıran ve yeterliliklerin kamuda veya iş piyasasında tanınmasını sağlayan bir temeli teşkil eder [5].

İKS Sektöründeki Durum

Prensip olarak yeterlilikler, ulusal eğitim ve öğretim makamlarının yetkisindedir. Ancak, artan bir şekilde diğer kurumların ve kuruluşların yeterlilik sisteminde yetki talepleri Türkiye’de olduğu gibi Avrupa’da da dikkat çekmektedir. Çünkü, iş piyasasındaki işçi ve işveren kuruluşları, eğitim sektörünün mezunlarında aradıkları öğrenme çıktıları bulamamaktadırlar. Diğer bir ifadeyle, diploma ve sertifikalarda görünen yeterlilikler bireylere kazandırılamamaktadır [5].

Diğer bir taraftan çevre konusu giderek önem kazanmaktadır. Kullandığımız soğutkanların çoğu, konusunda asgari servis becerisine sahip olmayan elemanların yanlış uygulamaları sonucunda atmosfere salınmaktadır. Almanya, Danimarka, İngiltere gibi ülkelerde ciddi eğitim/sertifikasyon süreci yaşanırken, topluluğa yeni katılan ülkelerin çoğu yeterlilik ve sertifikasyon sistemlerini henüz yeni geliştirmeye başlamışlardır.

Ülkemizde de, soğutma ve iklimlendirme servis sektöründe çalışan elemanların, kabul gören uluslararası standartlar (ISO 17024, EN 13313, EN 378) çerçevesinde eğitim ve sertifikasyon sürecine tabi tutulmaları, sektörümüzün geleceği açısından önem arz etmektedir.

SONUÇ

AB için de yeni sayılan ve çevrenin korunması açısından önemli olan F-Gaz Yönetmeliği’nin, iklimlendirme soğutma sektörüne getireceği yenilik ve farklılıkların, AB ülkeleri ile paralel olarak ülkemizde de uygulanabilirliğinin temin edilmesi ve sektörün bilgilendirilerek söz konusu servis uygulamalarındaki kalitenin artırılması ile eğitim ve sertifikasyon, öncelikli konular olarak ortaya çıkmaktadır. 

Sektörümüz içinde yer alan STK’lar, MYK ve öğretim kurumları, İKS alanında oluşturulması gereken sertifikanın gerektirdiği öğrenme çıktıları, yetkinlik tanımlamaları ile sertifikasyon için gerekli toplam kredi miktarı konularında çalışmalar yapmalıdırlar.

Kaynaklar

1. “EC Regulation No 842/2006 on Certain Fluorinated Greenhouse Gases”, EPEE (European Partnership for Energy and the Environment), Brussels, Belgium, February 2007.
2. “Regulation (EC) No 842/2006 of the European Parliament and of the Council of 17 May 2006 on Certain Fluorinated Greenhouse Gases”, Official Journal of the European Union, 14 June 2006.
3. “Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik”, 23.05.2006 tarih ve 26176 sayılı Resmi Gazete.
4. “Towards An European Qualifications Framework for Lifelong Learning”, Anon., Commission Staff Working Document, Commission of the European Communities, Sec. (2005) 957. Brussels, 2005
5. “Avrupa Birliği ve Türkiye’de Yeterlilikler Çerçevesi”, Borat, O., Türkiye’de Mesleki Eğitim Öğretim Sistemi ve Yeterlilikler Çerçevesi Uluslararası Konferansı, Çalıştay raporu, 09-10 Mart 2006, İstanbul