Header Reklam
Header Reklam

Soğuk Su Hazırlama (Chiller) Grubu Montaj Yerini Hazırlama*

08 Kasım 2013 Dergi: Eylül-Ekim 2013

Endüstride soğuk su ihtiyacı özellikle, plastik üretim tesislerinde 10–12 ° C su çıkısı olması gereken enjeksiyon kalıplarının ve işlem yapılmış malın soğutulmasında, ayakkabı taban imalatında, kozmetik ve sabun üretim tesislerinde gerekmektedir. Ciklet, çikolata ve şekerleme üretim hattında, her türlü soğutma ve iklimlendirme sağlayan endüstriyel tip uygulamalarda, soğuk su hazırlama (chiller) sistemlerine ihtiyaç duyulur. Endüstriyel işlerde; kalıp şartlandırılması, özellikle ürün kalitesi açısından önemlidir. Malzemenin özelliklerine göre kalıpların belirli sıcaklık değerleri arasında tutulması gerekir. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla işletmelerde kullanılan su kuleleri sabit su ısısı sağlamada yetersiz kalır. Soğutma su kulelerinde, suyun buharlaşması sırasında gerçekleşen ısı transferi sayesinde sağlanır. Bu sebeple ortam yaş termometre sıcaklığının gereken soğutma suyu sıcaklığından yüksek olduğu zamanlarda, su kuleleri soğutma ihtiyacını karşılayamadıkları için, kalıp soğutmada chiller gruplarının kullanılmasını gerekli kılar. Bununla beraber su kulesi kullanılan işletmelerde soğutma suyu ısısının, ortam ısısına bağlı değişkenlik göstermesi, ürün üzerinde ciddî kusurlara yol açar.

Ticari Alanda Soğutma İhtiyacı

Plastik sektörü, soğutma ihtiyacı en fazla olan alanlardan biridir. Gerek kalıpların ve gerekse makine yağının alışılagelmiş uygulamalarla soğutulması, işletme ve bakım maliyetlerinin yükselmesine sebep olmaktadır. Bu nedenle, kullanılacak yöntemin dikkatli seçilmesi gerekmektedir. Kalıpların yeteri kadar soğutulamaması, ürün kalitesini doğrudan etkilemektedir. Ayrıca, kalıptan elde edilecek birim ürün başına geçen sürenin artmasına neden olmaktadır. Bu ise üretim kapasitesinde düşüş demektir. Makinelerdeki aşınmanın azaltılması ve verimli bir çalışma için yağın da soğutulması önem taşımaktadır. Chiller kalıp suyu ve yağın soğutulması için kullanılabilir. Yağın soğutulması amacıyla daha yüksek sıcaklıkta su yeterli olacağından, arada bir eşanjör kullanmak ya da yüksek sıcaklıklara da su sağlayabilen endüstriyel tip chiller grupları tercih edilmektedir. Evaporatör (buharlaştırıcı), boru – kovan tipidir. Bazı uygulamalarda plakalı eşanjör de kullanılabilmektedir.



Evaporatörde boruların içinde basıncı genleşme valfi tarafından düşürülmüş sıvı soğutucu akışkanlar (R22, R407C, vb.) dolaşırken, kovan ve boru demetleri arasındaki bölgede ise işlemden dönen nispeten sıcak su yer almaktadır. Soğutucu akışkan, suyun ısısını alarak buharlaşır ve kompresör tarafından emilir. Soğuyan su ise sirkülasyon pompaları vasıtasıyla kalıp veya yağ eşanjörüne iletilir. Kompresör tarafından basınç ve sıcaklığı yoğunlaşma basınç ve sıcaklığına yükseltilen soğutucu akışkan kondensere (yoğunlaştırıcı) gönderilir. Su soğutma grupları, kullanılan kondenser tipine göre hava ve su soğutmalı olmak üzere ikiye ayrılır.

Hava Soğutmalı Gruplar

Kondenserde kanatlı boru tip eşanjör kullanılmaktadır. Bakır boru üzerine yerleştirilmiş alüminyum kanatlar ısı transferini (ısı transfer yüzey alanını) arttırmak amacıyla kullanılmaktadırlar. Boruların içinde dolaşan basıncı ve sıcaklığı yüksek buhar halindeki soğutucu akışkan ısısının büyük bölümünü radyal ya da aksiyal fanlarla üzerinden geçirilen dış ortam havasına vererek yoğuşur.

Hava soğutmalı grupların tercih edildiği bazı durumlar şöyle sıralanabilir:

- Su bulunma imkânlarının kısıtlı olması veya suyun çok pahalı elde edildiği yerler.
- Bölgenin çok soğuk olması, gece/gündüz sıcaklık farklılıklarından dolayı don tehlikesinin ortaya çıktığı yerler.
- Kışın soğutma grubunun çalışma zorunluluğunun olduğu yerler.
- İşletmenin küçük olması ve dolayısıyla işletmeci personelin çok az sayıda istihdam edildiği yerler.
- Elektrik giderlerindeki artışın çok önemli olmadığı yerler, küçük kapasiteli cihazlar.
- Yer kısıtlaması nedeniyle bir makine dairesinin oluşturulamadığı ve grubun dışarı konulma zorunda olduğu yerler.
- Kuru ve yaş termometre dizayn sıcaklıklarının düşük olduğu yerler.

Su Soğutmalı Gruplar

Kondenseri boru ve kovan tipidir. Boruların içinde soğutma kulesinden dönen su dolaşmakta olup, kovan ile boru demetleri arasındaki bölgede ise basıncı ve sıcaklığı yüksek buhar hâldeki soğutucu akışkan bulunmaktadır. Soğutucu akışkan ısısını suya verip yoğunlaşarak genleşme valfine giderken, ısınan suda tekrar soğutulmak üzere kuleye doğru yol alır. Görüleceği üzere, bu tip gruplarda su soğutma kulesi de kullanmak gerekmektedir. Dolayısıyla, kule kullanımıyla ortaya çıkan olumsuzluklar bu tip gruplar için de geçerlidir. Aynı zamanda, geçiş mevsimlerinde ve dış hava sıcaklığının düşük seyrettiği dönemlerde, yoğunlaşma basıncının muhafazası için gerekli otomasyonun yapılması da gerekmektedir.

Chiller Montaj Kuralları

Soğuk su üreticisinin montajına başlanmadan önce yapılacak işlemler

- Montaj yerinin tespiti
- Kurulacak tesis için gerekli izin ve onaylar
- Projelendirme aşaması




Makine Dairesinin Hazırlanması



- Makine dairesinin düzenlenmesinde aşağıda belirtilen hususlarda tesis DIN 8975’e uygun olacaktır.
- Bir soğutma sisteminde belirli bir hacimde, belirli şartlarda, belirli soğutucu akışkandan ne miktarda bulunabileceği;
- Kompresör dairesi ebatları; kapı ve pencere ebatları, nitelikleri;
- Cebri sirkülasyonlu havalandırma yapılırsa, havalandırma havası miktarının tayini ve havalandırmada göz önünde tutulacak esaslar;
- Yangından korunma;
- Tehlike anında kullanılmak üzere bir haricî şalter yapılması;
- Makine dairesine bitişik hacimler ve makinelerin kurulacağı hacim ve yapımı.




Kaidenin Yerini Hazırlanma

Chiller grubunun montajının yapılacağı yerin tespit edilmesinden sonra, yapılacak üç tane işlem vardır. Bunlar; titreşim, ısı ve ses yalıtımıdır.

İzolasyonun Sağlanması

Sistemde bulunan kompresör ve pompaların çalışma esnasında çıkarttığı titreşim, duruş ve kalkışlarındaki vuruntu nedeni ile ortaya çıkan gürültü. Ayrıca kış aylarında sistemin içerisindeki su ya da yağın donması, soğutucu akışkanın ortam ısısından olumsuz etkilenmesi gibi sebeplerden ötürü chiller grubunun montajının yapılacağı alanın izole edilmesi şarttır.

Kaide Yerinin Tesviye Edilmesi

Chiller grubunun oturtulacağı kaidenin konacağı zemin düzgün olmayabilir. Bu ise, cihazın çalışmasında aksaklıklar meydana getirebilir.





Örneğin, soğutma sistemi içerisindeki soğutucu akışkanın ve yağın bir yerde toplanması gibi. Zemini su terazisi ile kontrol ettikten sonra gerekiyorsa beton dökülmelidir. Dökülen betonun ağırlığı, taşıyacağı cihazın ağırlığının iki ya da üç katına eşit olmalıdır.








Kullanılacak olan kaidenin çelik yapıdan ibaret olması durumunda, betonun dökülmesi sırasında çelik yapılı kaidenin tespiti için gerekli saplamaların betonun denk gelecek yerlerine konması gerekir. Atık su gideri için gerekli drenaj tesisatında kullanılacak boru ve yer süzgeci gibi malzemelerinde projeye uygun betonun içerisine konması sonraki işlemlerde işimizi kolaylaştırır.

Drenaj Bağlantıları

Özellikle su soğutmalı kondenserli su soğutma gruplarında, atık su, yağ vb. sıvıların cihazdan uzaklaştırılması lazımdır. Cihazda korozyon, elektrik aksamında oluşabilecek tehlike göz önüne alınarak, kaidenin olduğu yere drenaj sisteminin yapılması gereklidir. Drenaj sistemi borularındaki sıvının basınç oluşturmaması nedeni ile çelik boru kullanılmasına gerek yoktur. Maliyette hesaba katılarak PVC boru döşenmesi ideal bir yöntemdir. Drenaj, kaidenin üzerinde bir toplama kabı ve bu bağlanan yer süzgeci ile oluşturulabilir. PVC bağlantısı yapılır. Kaidenin etrafına açılan kanal ve kanalın üzerine döşenecek ızgara ile de PVC bağlantısı yapılarak drenaj sağlanabilir.







Proje Aşamaları


- Mekanik tesisatlar için yapılan projelerin hayata geçirilebilmesi için çeşitli kurumlardan yapılabilir onayı alması gereklidir. Bu kurumlar proje konularına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, şehir içinde bir iş merkezi ya da otel yapılmak isteniyorsa, projesi ilgili mimar ve mühendisler odaları ile belediye tarafından kontrol edilerek onaylanmalıdır. Bu onaylar alındıktan sonra tesise yapım ruhsatı verilir.
- Öneri raporu tasarımın başlangıç safhası olup mimarın ve işverenin düşüncelerini destekleyecek şekilde tesiste uygulanacak tesisat şekli ve yapılabilirliği hususunda bilgiler içerir. Yapı ve tesisler için çözüm şekilleri, tesisat çeşitleri, işletme ve aşınma payı masrafları dikkate alınarak yapılacak karşılaştırma ve verimlilik hesaplarına dayanan ekonomik ve teknik etütler, tesislerin ilke ve sistemleri üzerindeki öneriler, kroki, şema ve hesaplarla belirten rapordur.
- Uygulama ön projesi öneri raporunda belirtilen esaslara göre, mimar ve işverence de kabul edilmiş fikir ve düşünceler ışığında tesisatın mimari planlar üzerinde ifade edilişidir. Bu proje de boru ve kanalların geçiş yerleri, yaklaşık boru ölçüleri, makine ve cihazların yerleşme şekilleri ile proje hesaplarının yöntemi ve dökümü verilir. Proje ölçeği 1/100 'dür. Uygulama projesi ise, öneri raporu ve ön proje ile birlikte ana temelleri oluşturulmuş işin, mimari uygulama projesi üzerinde ifade edilmesi ve teknik hesaplarının yapılması safhasıdır. Tüm hesaplar, planlar ve kolon şemalarını kapsar. Uygulama projesinin ölçeği ise 1/50 'dir.
- Detaylar Uygulama projesi akabinde detaylandırma işleri de yapılır. Tesisatın yoğun olduğu hacimlerde 1/20 ve 1/10 ölçekli plan, kesit ve görünümleri ile yalıtım detayları, yalıtımlı ve yalıtımsız kanal kesitleri, boru askı ve genleşme elemanı detayları, kullanılan cihaz ve makinelerin bağlantı şemaları için gerekli 1/10, 1/5 ve 1/1 gibi uygun ölçekli detay projeleri hazırlanır.







* MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme Soğuk Su Hazırlama (Chiller) Grubu Montajı, Ankara 2008


Etiketler


Slider Altına